Op het eerste gezicht ben ik een vrolijke dame al dansend door de keuken weet ik er altijd weer een feestje van te maken. Een taartentovenares en een docente in hart en nieren. Ik geniet van het maken van taarten en het schrijven van blogs. “Het lijkt wel een sprookje!”, hoor ik regelmatig van mensen om mij heen. Toch zit er een klein addertje onder het gras dat mij in mijn dagelijkse leven vaak dwars zit. Ik heb namelijk coeliakie.
BELUISTER HIER DE PODCAST VAN HEALTHY FOODLOVERS!
De wat? Dit is een auto-immuunziekte waardoor ik geen gluten kan verdragen. Ik word dus echt heel ziek na het eten van gluten. Ja, coeliakie noemen die mannen in witte jassen dat.
Mijn darmen verdragen geen gluten. Daarom wordt de ziekte ook wel glutenintolerantie genoemd of in de volksmond: glutenallergie (dit is geen officiële term).
Bij mensen met coeliakie raakt het slijmvlies van de dunne darm beschadigd telkens als zij gluten eten. Dat leidt uiteindelijk tot heftige klachten als buikpijn, diarree, obstipatie, vermoeidheid, depressiviteit en vele andere klachten. De belangrijke bouwstoffen in eten kunnen niet goed worden opgenomen en verlaten het lichaam gepaard met meestal veel pijn. Dan ben ik letterlijk de Sjaak, oftewel Sjaak Coeliaak!
Mensen stellen mij vervolgens vaak de vraag: “Waar zit dat dan in?” Ik leg dan geduldig uit dat gluten een eiwit is in de graansoorten: spelt, tarwe, rogge en gerst. “Oh, je mag dan geen taart, koekjes en brood. Oef, dat zou ik niet kunnen”. Ik dacht eerst ook dat ik het niet zou kunnen, maar ik voelde mij zo ellendig: continue een opgeblazen buik, vermagerd, vermoeid, droge huid, uitslag en mijn darmen begrepen niet meer hoe ze voedingsstoffen op konden nemen met als gevolg dat ik overal waar ik kwam eerst op zoek moest naar het toilet (voor het geval dat). Ik kan je wel vertellen, als je jezelf zo lamlendig voelt dan heb je er werkelijk alles voor over om je gezond en fit te voelen.
Maare, wat is dan het verschil tussen een glutenintolerantie en glutensensitiviteit?
Tegenwoordig hoor je steeds meer over glutensensitiviteit, of non-celiac glutensensitivity (NCGS), zoals dit officieel wordt genoemd. Ondanks dat de term de laatste tijd vaker valt, is er nog veel onduidelijkheid over. Veel mensen weten niet precies wat het is of erger: verwarren het met de glutenvrije hype.
Glutensensitiveit is het jonge broertje van coeliakie. En met jong bedoel ik écht jong; er is namelijk nog vrij weinig over bekend. Wetenschappers en artsen zijn het er over eens dat er mensen zijn met coeliakie-achtige klachten, waarbij geen coeliakie, tarwe allergie of andere aandoening kan worden gediagnosticeerd, maar zich toch beduidend beter voelen bij het weglaten van producten met gluten. Producten met gluten, ja, en nee, want het zou ook nog kunnen dat een ander stofje of eiwit uit deze granen de boosdoener is bij ‘gluten’sensitiviteit. Wanneer zij gluten binnen krijgen, ontstaan er allerlei klachten, variërend van buikpijn tot vermoeidheid en hoofdpijn.
Op het eerste gezicht lijkt glutensensitiviteit erg op coeliakie. Bij beide broeders zorgt het eten van gluten voor problemen. Een groot verschil is echter dat bij glutensensitiviteit de dunne darm niet beschadigd of slechts licht beschadigd raakt door een ontstekingsreactie wanneer er gluten gegeten worden.
Wil je meer weten over glutensensitiviteit? Lees dan HIER verder! Dit onderstaande schemaatje kan helpen om het overzichtelijk te maken.
Acceptatieproces
Oké, de diagnose coeliakie is gesteld en dan begint het pas. Het acceptatieproces en het ontwikkelen van een nieuwe ‘way of life’. Het is bij mij pas sinds een paar jaar bekend dat ik coeliakie heb. Dat maakte het voor mijzelf en de mensen om mij heen soms erg lastig. Ik wilde mijn leven voortzetten zoals ik dat altijd had gedaan. Ik dacht dat ik enkel met een glutenvrij eetpatroon geholpen zou zijn. Dus kocht ik vervolgens allerlei glutenvrije producten en verdwenen de glutenrijke producten in de prullenbak. Gewapend met mijn nieuwe glutenvrije voer dacht ik de wereld met een gemak te kunnen trotseren. Toch bleken er nog veel meer aspecten te zijn waar ik rekening mee moest houden dan met enkel een glutenvrije maaltijd. Zo kon ik letterlijk verdwalen in de supermarkt tussen de schappen waarbij de lettertjes op de etiketten mij deden duizelen. Sociale situaties waarbij ik het toch wel lastig vond om ‘mee te doen’, grenzen aan te geven maar ook om om te kunnen gaan met onbegrip. Dan nog niet gesproken over het maken van een glutenfout en de gevolgen daarvan op mijn functioneren. Ik had gehoopt dat glutenvrij eten alleen dé oplossing was voor een fit en fijn leven.
Ik ben erachter gekomen dat coeliakie voor mij niet alleen invloed heeft op mijn eetpatroon maar ook op mijn rust-activiteiten balans. Het was voor mij ontzettend lastig om te luisteren naar mijn lichaam. Ik at wel glutenvrij, maar mijn spijsvertering functioneerde niet optimaal en ik nam te weinig rust en ik had continue het gevoel dat ik van alles moest doen. Daarnaast kon ik mijn grenzen niet goed bewaken waardoor ik vaak het gevoel had dat ik had gefaald als iets niet lukte zoals ik het van te voren had bedacht. Shit, dan kom je ineens de man met de hamer tegen. De klachten verdwenen namelijk niet. Ik bleef last houden van een onregelmatige stoelgang, opgeblazen buik en een vermoeid lijf. Ik wilde niet langer overleven maar ik wilde weer leren leven. Daar ben ik stap voor stap mee aan de slag gegaan.
Ondertussen heb ik voornamelijk de afgelopen twee jaar enorme stappen gezet in dit acceptatieproces. Zo heb ik geleerd om te luisteren naar de signalen van mijn lichaam en om deze ook serieus te nemen. Ik voel nu aan wanneer ik even een pas op de plaats moet maken, ook al komt dit soms niet handig uit. Ik bewaak mijn grenzen en ik denk steeds minder na over wat andere mensen daarvan zullen vinden als ik een bepaalde keuze voor mijzelf zou maken (ook als deze heel anders is dan men normaal gesproken gewend zou zijn). Deze stappen geven mij zo’n energie boost en ik heb veel meer zelfvertrouwen! Ik heb ontdekt dat er een kleurrijk gebied te ontdekken is tussen zwart en wit. Dat kleurrijke gebied bevalt mij wel! Door dit hele proces kan ik milder naar mezelf kijken en dat maakt het leven zoveel leuker! Het klinkt misschien gek, maar mede door de diagnose coeliakie sta ik sterker in mijn schoenen en denk ik in mogelijkheden en kansen. Het heeft mij gevormd.
Gezonde Glutenvrije alternatieven!
Op de site van Jesse van der Velden kwam ik een mooi overzicht tegen met glutenvrije alternatieven waar ik zelf ook veel aan heb. Zelf gebruik ik weinig kant en klare voedingsmiddelen met de stempel ‘glutenvrij’ omdat ze veel snelle koolhydraten bevatten, weinig voedingswaarde hebben en vaak vol zitten met ongezonde toevoegingen. Ik eet liever voedingsmiddelen die per definitie glutenvrij en onbewerkt zijn, zoals groenten, fruit, noten, zaden, vlees en vis. Hieronder heb ik wat tips op een rij gezet die jou op weg kunnen helpen!
1. Pasta
Pasta wordt gemaakt van tarwe en bevat dus gluten. Toch komen er steeds meer voedzame glutenvrije pasta’s op de markt! Daar worden we blij van!
Gezonde alternatieven:
- Pasta gemaakt van quinoa, boekweit, kelp of rijst. Deze voedzame rakkers passen prima in een glutenvrije leefstijl!
- Gebruik courgette of aubergineplakken als lasagnebladen
- Spaghetti gemaakt van groenten. Met een simpel apparaatje als een spirelli tover je zachte groenten zoals courgette of wortelen in een handomdraai om in knapperige spaghetti met als voordeel dat je ze niet eens meer hoeft te koken en dus van alle voedingswaarde profiteert.
2. Granen/graanproducten met gluten: tarwe, gerst, tarly, couscous, bulgur
Granen zijn de eetbare zaden van planten die tot de grassenfamilie behoren (tarwe, rogge, gerst, spelt, teff, maïs, rijst, haver). Die bevatten allemaal gluteneiwitten. Maar meestal geven alleen de gliadine-fracties van het gluteneiwit vervelende reacties in onze darmen. Granen zonder die fractie zoals haver, mais, teff en rijst kunnen door de meeste mensen met coeliakie of een overgevoeligheid voor gluten wel gegeten worden.
Gezonde alternatieven:
- Niet-granen, zoals wilde rijst, boekweit, millet (gierst of sorghum), quinoa en amaranth bevatten sowieso geen gluten. Het zijn in feite ook zaden, maar van een andere plantenfamilie en met een ander nutriëntenprofiel. Vooral quinoa bevat heel veel voedingswaarde met een hoog eiwitgehalte.
- Kies voor andere glutenvrije bronnen van koolhydraten en vezels zoals zoete aardappels, linzen, kikkererwten en bonen.
- Noten en pitten zoals zonnebloempitten, pompoenpitten, sesamzaad bevatten ook geen gluten en veel minder koolhydraten.
3. Ontbijtgranen / muesli / cruesli
De meeste gewone mueslis en crueslis bevatten tarwe en dus gluten. Duik zelf eens de keuken in om jouw eigen Granola op tafel te toveren. HIER kun je verrassende recepten vinden!
Gezonde alternatieven:
- Glutenvrije muesli met bijvoorbeeld haver, kokos, boekweit
- Glutenvrije en liefst zelfgemaakte granola’s.
- Havermoutpap
- Chiazaad, hennepzaad
4. Brood
Veel mensen eten brood zowel bij het ontbijt als bij de lunch. Je kunt kiezen voor glutenvrije broodsoorten of crackers, maar je kunt natuurlijk ook een compleet andere insteek van je ontbijt of lunch uitproberen waarbij je geen ‘brood met beleg’ eet.
Gezonde alternatieven:
- Zelf brood maken van glutenvrije granen en/of zaden en noten, zoals boekweitmeel, amandelmeel, zonnebloempitten etc.
- Crackers van glutenvrije granen en/of noten en zaden zoals boekweit, kastanje, lijnzaad etc., rijstwafels. Heb je wel eens zelf crackers gemaakt? Echt een aanrader!
- Wraps van glutenvrij meel zoals kikkererwtenmeel, maismeel of kokos.
- Groenten gebruiken als ‘boterham’ voor beleg zoals plakken koolrabi met tapenades of (gebakken) knolselderij met kaas
- Brood helemaal vervangen met andere gerechten zoals salades, eier-gerechten, burgers van noten of peulvruchten, soep, vlees, vis of (glutenvrije) groententaartjes/frittata’s
De term ‘glutenvrij’ of het glutenvrij logo op het etiket
Voor mensen met coeliakie of glutensensitiviteit is het nodig om glutenvrije producten te herkennen. Dat kan door het etiket te lezen.
Wanneer er ‘glutenvrij’ op de verpakking staat is het product geschikt voor een glutenvrij dieet. Meestal staat dan ook het glutenvrije symbool op de verpakking: een doorgestreepte aar. Er zijn ook andere hierop gelijkende symbolen in gebruik. Een product mag volgens de warenwet de term ‘glutenvrij’ dragen wanneer het product minder dan 20 milligram gluten per kilo bevat. Verreweg de meeste mensen met coeliakie of glutensensitiviteit krijgen van deze lage hoeveelheid geen klachten.
Een handige tip!
Soms is het heel frustrerend om een bepaald product te vinden zonder bepaalde allergenen. Zo kreeg ik de tip aangereikt om de onderstaande databank te bezoeken, een uitvinding! In de ingrediëntendatabank zitten duizenden verpakte producten met hun ingrediënten en synoniemen van deze ingrediënten. Hierdoor wordt het eenvoudiger om online producten te vergelijken. E-nummers bijvoorbeeld hebben behalve een nummer ook gewoon een naam. Soms wordt op het product de naam van de stof vermeld, en soms het e-nummer (citroenzuur is bijvoorbeeld E330). In deze database worden beide termen vermeld. Zo kan je zoeken op ‘E330’ en daarbij alle producten vinden die op het etiket citroenzuur of E330 hebben staan. Maar ook allergenen worden vermeld, net als allergenen die in ieder geval NIET in het product aanwezig zijn (alleen als dat ook als zodanig op de verpakking vermeld staat).
http://www.watzitwaarin.nl/index.php
Relativeren met “Oh My Pie!”
Een leerling uit mijn klas had een prachtige logica bedacht: “Mevrouw, dan is het eten voor u altijd goedkoper dan voor ons, want u hoeft de gluten niet in de dingen die u koopt, dat scheelt u geld!”. De dame in kwestie toverde een glimlach op mijn gezicht en ik weet zeker dat zij het
later goed zal doen in het zakenleven, maar helaas berust deze beredenering niet tot de werkelijkheid.
Het is niets voor mij om in de slachtofferrol te zitten, dus ik dacht in mogelijkheden. Ik heb een glutenvrij eetpatroon ontwikkeld waar ik mij supergoed bij voel.
“Van glutenvrije ‘last’ naar glutenvrij feestje!’
Ik voelde mij niet goed bij het glutenvrije eten wat ik in de winkel kocht, het was vaak smakeloos en ik betaalde mij scheel aan een brood waarmee ik de toren van Pisa zou kunnen metselen. Dat kon anders!
Zo ben ik er achter gekomen dat glutenvrije eten ook echt een feestje kan zijn, zonder de gebruikelijke dure voorverpakte chemische glutenvrije broodjes en koeken. Een lange tijd heb ik gedacht dat ik nooit meer echt zou kunnen genieten van lekker eten. Angst voor de pijn in mijn buik en de glutenvrije producten uit de winkel die mij niet aanstonden. Het tegendeel bleek echter waar. Als een kind zo blij ontdekte ik dat het maken van glutenvrije gerechten erg leuk kan zijn. Ik heb allerlei recepten ontdekt waar ik mij goed bij voel. Ik vind het nu dan ook een feestje om voor mezelf te koken en ook om mensen uit te nodigen. Doordeweeks heb ik hier minder tijd voor, maar ik ben echt een heldin geworden in het plannen van het maken van diverse gerechten en taarten baksels. Een goede voorbereiding is het halve werk. Op deze manier zorg ik ervoor dat ik altijd glutenvrije tussendoortjes voor handen heb.
Mijn vriezer zit vol met allerlei zelfgemaakte tussendoortjes en maaltijden die ik al heb voorbereid. Zo lukt het mij elke dag om goed voor mezelf te zorgen, mijn regelmaat aan te houden en te genieten van heerlijke maaltijden. In mijn koelkast is dan ook altijd wel verse taart te vinden, ook het maken van deze taartjes is een kwestie van plannen en ik vind het hartstikke leuk om te doen. Ik kan eindeloos wegdromen bij het verzinnen van nieuwe smaakcombinaties, texturen en een interessante vormgeving van een baksel.
Creativiteit zit in een klein hoekje!
Ik ben niet alleen creatief op het doek, met leerlingen en met mijn paard maar ook in de keuken! Zo zijn regelmaat, variatie, pure producten ‘the keys to succes!’ ’s Ochtends maak ik van het ontbijt een feestje met mijn voedzame glutenvrije taarten en andere baksels. Voor mijn lichaam is het belangrijk om ’s ochtends de tijd te nemen om op te starten en rustig te ontbijten zodat ik vol energie aan de slag kan gaan die dag. Glutenvrij eten is niet langer een last maar een feestje!
Nog vragen of tips?
Vond je dit een fijne blog of heb je aan de hand van dit artikel nog vragen of misschien nog een hele handige tip die je graag wilt delen? Schroom niet en deel dit met ons!
Liefs, Marike
